Is radicaal klimaatactivisme gerechtvaardigd?

Klimaatverandering is een zeer urgent en voor velen levensbedreigend probleem. De gevolgen van de achteruitgang van het milieu zijn onder andere de vernietiging van habitats voor veel soorten, zoals regenwouden en koraalriffen, en een toename van dodelijke natuurrampen die elk jaar vele levens eisen. 

Tegelijkertijd zijn de meeste klimaatwetenschappers het erover eens dat als we blijven uitstoten zoals we nu doen, we niet veel jaren meer hebben voordat we onomkeerbare schade aan de planeet toebrengen. Dit creëert een dringende behoefte aan beleid dat klimaatverandering aanpakt. Sommige groepen klimaatactivisten geloven dat extremere tactieken zoals burgerlijke ongehoorzaamheid en vernieling van privé-eigendommen de moeite waard zijn om het bewustzijn over deze urgentie te vergroten. 

Het idee is dat de verstoring en vernieling die deze protesten veroorzaken minuscuul zijn vergeleken met de vernieling die de klimaatverandering zal veroorzaken als we niets doen. Het doel van zo'n protest is om zoveel mogelijk aandacht en publiciteit rond het probleem te krijgen, zodat het in de hoofden van de mensen blijft hangen. 

Dit wordt gebruikt om de grootschalige kritiek te rechtvaardigen die dergelijk extremistisch activisme vaak oogst in de media en in grotere publieke debatten.

Het moet gezegd worden dat de klimaatveranderingsbeweging niet de eerste sociale rechtvaardigheidsbeweging is die extreme tactieken of burgerlijke ongehoorzaamheid gebruikt om haar doelen te bereiken.

Dit is in de geschiedenis meerdere keren gedaan met wisselende intensiteit en wisselend succes. Vaak hadden grote sociale kwesties zowel extremistische als gematigde fracties die naar hetzelfde doel toe werkten. Voorbeelden hiervan zijn de burgerrechtenbeweging in de VS waar geweldloze protesten zoals de March on Washington onder MLK Junior plaatsvonden. Voorstanders van extremistischer klimaatactivisme zouden beweren dat dit historische precedent hun huidige inspanningen rechtvaardigt.

Er zijn echter ook historische voorbeelden van volledig vreedzame bewegingen die erin slaagden grootschalige verandering teweeg te brengen. De antikolonialistische beweging in India was beroemd geweldloos. Er waren echter wel massaprotesten en leiders van de beweging, zoals Mahatma Gandhi, hielden zich bezig met ernstigere, geweldloze vormen van protest, zoals hongerstakingen.

Hoewel grootschalig extreem klimaatactivisme voor krantenkoppen en dus aandacht voor de klimaatbeweging zorgt, zouden meer gematigde klimaatactivisten zeggen dat deze negatieve publiciteit het niet waard is. In hun ogen schaadt het de klimaatbeweging omdat negatieve terugslag de buy-in schaadt. 

De logica hierachter is dat, hoewel de meeste mensen de klimaatverandering erkennen en bereid zijn om groenere alternatieven te steunen, de meeste mensen geen extremisten zijn rond deze visie. Als de klimaatbeweging te sterk geassocieerd wordt met extremistische standpunten en activisme, zal het waarschijnlijk veel gematigde aanhangers van zich vervreemden. De gemiddelde kiezer zal misschien gaan recyclen als hij of zij voorzichtig wordt voorgelicht over klimaatverandering, of zelfs komen opdagen bij marsen zoals Fridays for Future, maar ze zullen geen wegen blokkeren of privé- of openbare eigendommen vernielen om deze standpunten te verspreiden. 

Mensen die al sceptisch staan tegenover de klimaatveranderingsbeweging omdat ze het gevoel hebben dat het te veel beperkingen oplegt aan hun leven, kunnen deze gevoelens direct bevestigd krijgen als hun dagelijkse woon-werkverkeer wordt tegengehouden door klimaatactivisten die de weg blokkeren, of als ze publieke monumenten beklad zien worden door klimaatbetogers. Dit zorgt voor directe oppositie tegen de klimaatbeweging.

Ten slotte kan het voor meer gematigde klimaatbewegingen ook moeilijker worden om legitimiteit te verwerven als hun zaak geassocieerd wordt met extremistische acties. Meer legitieme organisaties of zelfs regeringen willen misschien niet met hen samenwerken omdat ze bang zijn dat het lijkt op toegeven aan extremisme. 

Aan de andere kant zouden meer mensen zich kunnen aansluiten bij de meer gematigde klimaatbewegingen of voorstander worden van de groene transitie omdat ze zich door deze dramatische protesten bewust worden van de urgentie van het probleem. Extremistisch activisme maakt waarschijnlijk meer indruk op mensen, waardoor ze in actie komen of de kwestie op zijn minst overwegen. Extremer activisme heeft ook het potentieel om de meer gematigde delen van de beweging, die geen illegale tactieken gebruiken, te legitimeren.

Dit gebeurt ten eerste omdat gematigde en legale elementen van klimaatactivisme een publieke perceptie krijgen die als acceptabeler en redelijker wordt gezien, en als zodanig vergroot dit de buy-in van burgers die de zaak steunen, maar die geen illegale acties willen steunen. Ten tweede is het inderdaad waarschijnlijker dat extreem activisme indruk maakt op individuen en wanneer mensen zich meer bewust worden van deze urgentie, kunnen ze ook tot actie worden bewogen.

De theorie van burgerlijke ongehoorzaamheid stelt dat het overtreden van de wet soms gerechtvaardigd is als dit geweldloos gebeurt en om een groter moreel goed te bereiken, zoals het bestrijden van onrecht. Extremistische klimaatactivisten beweren vaak dat hun acties een vorm van burgerlijke ongehoorzaamheid zijn, met als doel de dringende en wijdverspreide schade aan te pakken die wordt veroorzaakt door klimaatverandering.

Ze zien hun zaak als moreel superieur aan de wetten die ze overtreden. Een voorbeeld hiervan zijn klimaatactivisten die wegen blokkeren of openbare eigendommen bekladden, die beweren dat hun acties nodig zijn om de klimaatnood te benadrukken en regeringsveranderingen af te dwingen.

Radicaal milieuactivisme pleit voor fundamentele veranderingen in de politieke, economische en sociale systemen die bijdragen aan de achteruitgang van het milieu. Het rechtvaardigt vaak extremere acties als noodzakelijk om de aarde te beschermen.

Extremistische klimaatactivisten baseren zich vaak op radicale milieu-ideeën, met het argument dat de omvang van de klimaatcrisis moedige, zelfs ontwrichtende maatregelen vereist om niet-duurzame systemen aan te pakken. Groepen als Extinction Rebellion en Earth First! stellen bijvoorbeeld dat het huidige politieke systeem niet in staat is om de klimaatverandering adequaat aan te pakken, waardoor radicalere benaderingen gerechtvaardigd zijn om veranderingen door te drukken.

De sociale contracttheorie is een theorie uit de politieke filosofie die stelt dat individuen ermee instemmen om bestuurd te worden in ruil voor de bescherming van hun rechten en welzijn. Het overtreden van wetten of normen kan gerechtvaardigd zijn als de overheid haar deel van het contract niet nakomt. Met behulp van deze theorie zouden extremistische klimaatactivisten kunnen aanvoeren dat regeringen hun verantwoordelijkheid niet nakomen om burgers te beschermen tegen de schade van klimaatverandering, wat extreme acties rechtvaardigt om hen ter verantwoording te roepen. Dat wil zeggen dat regeringen het sociale contract verbreken door de klimaatverandering niet op te lossen, zodat burgers het contract ook kunnen verbreken door ongehoorzaam te zijn aan de wet.

Sommigen beweren dat vreedzaam activisme wijdverspreide steun en positief bewustzijn kan creëren, waardoor meer mensen samenkomen voor verandering zonder schade te berokkenen, omdat het geen aanhangers van zich vervreemdt.

Anderen beweren dat vreedzame protesten misschien niet genoeg urgentie of druk op regeringen en bedrijven creëren om snel genoeg te handelen in klimaatkwesties. Het is noodzakelijk om onderscheid te maken tussen klimaat 

Voorstanders zouden aanvoeren dat extreem activisme de aandacht kan trekken en het bewustzijn snel kan vergroten, waardoor klimaatverandering op de voorgrond van de publieke discussie wordt geplaatst.

Dit kan echter een terugslag veroorzaken, waarbij sommige mensen de beweging als te radicaal of ontwrichtend zien, wat de vooruitgang kan vertragen omdat de beweging de morele superioriteit verliest in de ogen van het publiek en de losse aanhangers.

Er kan worden gesteld dat de urgentie van klimaatverandering betekent dat het einddoel van het beschermen van de planeet belangrijker is dan de manier waarop activisten dat doel bereiken.

Maar het punt blijft dat de gebruikte methoden belangrijk zijn, omdat gewelddadige of destructieve tactieken mensen kunnen afkeren en het morele standpunt van de beweging kunnen ondermijnen. Er zijn dus belangrijke afwegingen die de beweging en haar aanhangers moeten maken.

Sommigen beweren dat regeringen deze activisten zouden moeten erkennen omdat ze bewustzijn creëren over een kritiek wereldwijd probleem dat ieders toekomst beïnvloedt. Zolang deze bewegingen geweldloos zijn, wat de overgrote meerderheid is, is de verwoesting die ze kunnen aanrichten geen reden om hun boodschap te verwerpen.

Anderen beweren echter dat overheden de wetten die ze maken moeten handhaven en dus illegale acties moeten bestraffen om de orde te handhaven en ervoor te zorgen dat activisme de openbare veiligheid of de economie niet schaadt.

Je kunt stellen dat als klimaatverandering een reële bedreiging vormt voor toekomstige generaties, mensen de morele plicht hebben om alles te doen wat nodig is, zelfs extreme maatregelen, om het te stoppen. Niet alleen hun eigen leven staat op het spel, maar ook dat van toekomstige generaties. 

Integendeel, je kunt beargumenteren dat morele verantwoordelijkheid nog steeds gepaard moet gaan met een zorgvuldige afweging van de gevolgen en dat extreme acties meer kwaad dan goed kunnen doen. Een morele plicht rechtvaardigt op zichzelf nog geen grootschalige burgerlijke ongehoorzaamheid.

Extinction Rebellion

De website van Extinction Rebellion, een klimaatactivistengroep die geweldloze burgerlijke ongehoorzaamheid en extremistisch klimaatactivisme ondersteunt en af en toe uitvoert in naam van klimaatrechtvaardigheid.

United Nations (2022)

Een langere publicatie van het United Nations Interregional Crime and Justice Research Institute over de percepties van klimaatverandering en gewelddadig extremisme. 

‍

Punt 1: Ecoterrorisme kan gerechtvaardigd worden op grond van rechtvaardigheid. De milieubeweging heeft het gevoel dat traditionele wettelijke kanalen en vreedzaam activisme hebben gefaald. Grote bedrijven en regeringen geven winst voorrang boven milieubescherming, ondanks de ernstige schade die wordt toegebracht aan ecosystemen en gemeenschappen. In dit geval is het nemen van extreme maatregelen een manier om het speelveld gelijk te trekken en deze machtige entiteiten verantwoordelijk te houden voor hun milieuschade.

Tegenargument 1: Het gebruik van geweld of vernietiging, zelfs in naam van milieubescherming, roept ernstige morele en ethische vragen op. Het doel heiligt de middelen niet. Eigendommen vernietigen of schade toebrengen is in strijd met ethische principes en ondermijnt de morele superioriteit van de milieubeweging, wat haar legitimiteit schaadt. Het risico bestaat dat activisten criminelen worden en geweld leidt vaak tot onbedoelde gevolgen, waardoor onschuldige mensen of het milieu zelf worden geschaad.

—

Punt 2: Ecoterrorisme is een efficiënte manier om milieuvernietigende activiteiten te verstoren. Door vervuilende industrieën te saboteren of schadelijke projecten te blokkeren, kunnen klimaatactivisten onmiddellijke verandering teweegbrengen en schadelijke acties stoppen waar juridische inspanningen vaak jaren over doen. Het dwingt industrieën en overheden om de milieubeweging serieus te nemen en kan hen onder druk zetten om sneller te handelen dan traditioneel activisme.

Tegenargument 2: Ecoterrorisme mag dan wel snel resultaat opleveren, het vervreemdt ook de steun van het publiek, die cruciaal is voor elke beweging op lange termijn. Het gebruik van geweld of illegale tactieken creëert een tegenreactie van minder extreme groepen. Mensen beginnen de milieubeweging als te radicaal of gevaarlijk te beschouwen. Dit leidt tot meer overheidsoptreden tegen activisme en strengere wetten, waardoor het voor vreedzame milieuactivisten moeilijker wordt om hun doelen te bereiken.

—

Punt 3: Door de geschiedenis heen hebben bewegingen voor rechtvaardigheid en hervorming extreme of illegale acties gebruikt wanneer andere methoden faalden, en dit heeft tot belangrijke veranderingen geleid. De suffragettebeweging, burgerrechtenprotesten en anti-apartheidsactivisme gebruikten allemaal vormen van burgerlijke ongehoorzaamheid of directe actie. Ecoterrorisme maakt deel uit van deze traditie, waarbij radicale methoden worden gebruikt om een dringende zaak door te zetten wanneer vreedzame pogingen geen effect lijken te hebben.

Tegenargument 3: eco-terrorisme ondermijnt het harde werk van legale en vreedzame milieu-inspanningen. Deze inspanningen zijn afhankelijk van het vertrouwen van het publiek, politieke onderhandelingen en geleidelijke beleidsveranderingen. Door extreme maatregelen te gebruiken, beschadigen eco-terroristen de geloofwaardigheid van de hele milieubeweging, waardoor het voor vreedzame voorstanders moeilijker wordt om steun te krijgen van het publiek, wetgevers en rechtbanken, waardoor de vooruitgang op de lange termijn wordt vertraagd.